Analiza sistema upravljanja otpadom u gradu Beogradu (2020-2021)

Autorka analize: Ivana Jovčić

Grad Beograd upravlja otpadom u 14 gradskih opština, i to: Voždovac, Vračar, Grocka, Zvezdara, Zemun, Mladenovac, Novi Beograd, Palilula, Rakovica, Savski venac, Sopot, Stari grad, Surčin i Čukarica.

Gradske opštine: Barajevo, Lazarevac i Obrenovac su potpisale Sporazum o zajedničkom upravljanju otpadom sa opštinama Valjevo, Lajkovac, Ljig, Mionica, Osečina, Ub, Koceljeva i Vladimirci i donele zajednički regionalni plan upravljanja otpadom.

Upravljanje otpadom u gradu Beogradu se vrši na osnovu Lokalnog plana upravljanja otpadom za period 2021-2030, kao krovnog dokumenta.

Pored toga, Grad je do sada usvojio i planove za postavljanje podzemnih kontejnera za selekciju otpada i reciklažu za teritoriju gradskih opština Stari grad, Vračar, Savski venac, i Novi Beograd.

Usvojen je i Akcioni plan upravljanja otpadom od građenja i rušenja u gradu Beogradu za period 2020-2030.

Pokrenuti su projekti za izgradnju i opremanje novih postrojenja za reciklažu. Projekti su u različitim fazama planskog razvoja (pribavljanja dozvola i sl.):

- - - - Lokacija „Reva“ je namenjena za odlaganje neopasnog građevinskog i inertnog otpada sa teritorija gradskih opština Palilula, Stari grad, Zvezdara i Vračar.
        
        Lokacija „Umka“ je namenjena za odlaganje građevinskog i inertnog otpada sa teritorija gradskih opština Čukarica, Rakovica, Voždovac i Savski Venac.
        
        Lokacija „Surčin“ je predviđena za vršenje komunalne usluge tretmana kabastog otpada za teritoriju grada Beograda
        
        Lokacije za pretovarne stanice na kojima će biti linije za separaciju otpada na lokacijama GO Rakovica ”Orlovača” i GO Zemun.

Grad Beograd je poslove u vezi sa upravljanjem otpadom poverio Sekretarijatu za zaštitu životne sredine – Sektor za upravljanje otpadom, Sekretarijatu za inspekcijske poslove – Sektoru inspekcije za zaštitu životne sredine, vodne i turističke inspekcije – Odeljenje inspekcije za zaštitu životne sredine.

Pored toga, na poslovima upravljanja otpadom angažovana su i JKP Gradska čistoća, EKO Grocka DOO, JKP Sopot i JKP Mladenovac.

Stepen pokrivenosti sakupljanja i odnošenja otpada je 90%.

GDE ODLAŽEMO OTPAD?

Od 2. avgusta 2021. godine puštena je u rad nova deponija Vinča.

Grad Beograd je zaključio Ugovor o javno privatnom partnerstvu sa stranim partnerom „SUEZ GROUPE S.A.S“ i „I-Environment Investments LTD“ broj V-01 401.1-41/17 dana 29.09.2017. godine. U skladu sa ugovorom, od datuma početka privremenih usluga JKP „Gradska čistoća“ Beograd ima obavezu da preda deponiju Vinča na upravljanje privatnom partneru.

02.08.2021. godine, JKP „Gradska čistoća“ Beograd i zvanično je prestala da upravlja deponijom Vinča.

Na novoj deponiji Vinča, odlaže se otpad sa sledećih opština: Stari Grad, Palilula, Savski venac, Zvezdara, Vračar, Voždovac, Čukarica, Novi Beograd, Zemun, Surčin, Rakovica, Grocka, Barajevo, Mladenovac i Sopot.

Deponija je izgrađena u skladu sa važećim propisima RS koji su usklađeni sa direktivom EU. Deponija je obložena vodonepropusnim geosintetičkim materijalom koji sprečava nekontrolisano curenje procednih voda u okolno zemljište, koja se cevovodima transportuje do postrojenja za prečišćavanje procednih voda. Predviđeni su sledeći slojevi za oblaganje dna deponije (od vrha ka dnu): drenažni sloj od šljunka, debljine 50 cm; sloj geotekstila; obloga od polietilena visoke gustine, debljine 2 mm; sloj od glinovitog materijala sa maksimalnim koeficijentom vodopropusnosti K≤ 1,0 x 10-9 m/s, debljine 50cm; prirodno zemljište.

STARA DEPONIJA VINČA

U skladu sa Ugovorom o javno-privatnom partnerstvu grada Beograda za pružanje usluga tretmana i odlaganja komunalnog otpada na deponiji u Vinči, koji je potpisan 2017. godine, urađen je projekat sanacije i remedijacije postojeće deponije u Vinči. Projekat sanacije postojeće deponije dobio je saglasnost od Ministarstva zaštite životne sredine Rešenjem izdatim pod brojem 353-01-01516/2019-06, dana 24.07.2019.

Projektom sanacije predviđeno je zatvaranje deponije u skladu sa EU standardima. Ključne aktivnosti sanacije su izgradnja brane radi sprečavanja klizanja tela deponije, postrojenja za aktivno sakupljanje i tretman deponijskog gasa, kao i postrojenje za tretman procednih voda, koje bi obuhvatilo i procedne vode sa nove sanitarne deponije. Sanacija stare deponije nije završena.

DIVLJE DEPONIJE

U periodu od 2016. do maja 2021. godine, JKP Gradska čistoća je, na osnovu ugovora zaključenih sa Sekretarijatom za zaštitu životne sredine grada Beograd, čiji je predmet Sanacija odlagališta otpada na teritoriji grada Beograda, izvršila uklanjanje divljih deponija sa nekoliko opština u ukupnoj količini od 55366 m³.

Pored toga, JKP Gradska čistoća je u toku 2020. i 2021. godine, uklonila divlje deponije u ukupnoj količini od 29101 m³. Ove divlje deponije (pored kontejnera i manje na neuređenim javnim površinama) ne spadaju u kategoriju ugovora sa Sekretarijatom za životnu sredinu, I JKP Gradska Čistoća ih vrši bez naknade.

Prema podacima dostupnim na sajtu Agencija za zaštitu životne sredine (Registar divljih deponija), divlje deponije su registrovane na svim beogradskim opštinama, a ne samo na opštinama na kojima je izvršeno uklanjanje. Takođe, broj divljih deponija, koje se nalaze na opštinama koje su obuhvaćene Lokalnim planom upravljanja otpadom grada Beograda za period 2021-2030, a koje su prijavili građani (171) je daleko veći od broja divljih deponija (10) koje su prijavile opštine.

SAKUPLJANJE I TRANSPORT KOMUNLANOG OTPADA

Procenjeni, fizički obim izvršenih usluga iznošenja komunalnog otpad poslovnog i stambenog prostora JKP Gradska čistoća Beograd, na godišnjem nivou, u 2020. godini iznosio je 621.266.913 m2, a 2021. godine je iznosio 634.930.112 m2.

Pregled fizičkog obima usluga, sakupljanja, odvoženja i odlaganja komunalnog otpada

Podatak o ukupnom udelu biorazgradivog otpada u ukupnom komunalnom otpadu (u 2020. i 2021) nije poznat. Sistem odvojenog sakupljanja biorazgradivog otada nije uspostavljen.

U Beogradu procenat iskorišćenja reciklabilnog materijala iznosi oko 5-6%.

Ukupna količina sekundarnih sirovina i sagorivog i drugog mešanog ambalažnog otpada je iznosila 2020. godine 9175 tona, a 2021. 9774 tone, što je povećanje od skoro 9%, međutim u posmatranom periodu je došlo i do povećanja fizičkog obim aktivnosti za nešto malo više od 2%.

Sistem primarne separacije ambalažnog otpada (papir/karton, PET, metalna ambalaža i staklo) je uspostavljen. Postavljeno je 628 kontejneri za reciklabilni otpad (31.12.2019.). Pored toga, u gradu je postavljeno i 110 zvonastih kontejnera za prikupljanje staklene ambalaže (31.12.2019.).

Podeljeno je 19000 plavih kanti (31.12.2019.) za odlaganje reciklabila od 240 litara domaćinstvima sa individualnim tipom stanovanja na sledećim opštinama: Čukarica (naselja – Velika Moštanica, Železnik, Ostružnica, Pećani, Rucka, Rušanj, Sremčica, Umka); Voždovac (Banjica, Jajinci, Rakovica selo); Novi Beograd (Ledine); Palilula (Veliko selo, Krnjača, Sebeš); Višnjička banja (ulica Anice Savić-Rebac); Rakovica (Resnik); Savski venac (ulica Teodora Drajzera); Zemun (Altina, Batajnica, Busije, Grmovac, Ikarbus, Plavi horizonti, Soko salaš, Univerzal, Urginovci, Šangaj).

JKP Gradska čistoća je 2010. pokrenula i projekat “Eko kese za čistiji grad”. Kroz ovaj projekat, građanima 10 gradskih opština (Novi Beograd, Zemun, Čukarica, Savski Venac, Rakovica, Vračar, Zvezdara, Stari Grad, Palilula i Voždovac) je omogućeno da sami razvrstavaju reciklabilni otpad u specijalne eko kese (papir, karton, tetrapak, plastičnu (1 PET ambalaža , 2 HDP, 4 LDP – providna folija i 5 plastični čepovi) i metalnu (MET) ambalažu). Kako bi se prijavili za uslugu, građani moraju da odu do pogona JKP “Gradska čistoća” na opštini na kojoj žive, da ponesu uplatnicu Infostana, i od JKP “Gradska čistoća” će dobiti 24 kese sa bar kodovima, za 6 meseci. Ukoliko mesečno iznesu 4 eko kese sa zalepljenim bar kodom, građani ostvaruju popust od 20% na uslugu odnošenja smeća na uplatnici Infostana. Spisak adresa opštinskih Pogona JKP “Gradska čistoća” je dostupan na linku.

Međutim, iako je projekat „Eko kese za čistiji grad“, uspostavljen još 2010. godine, na osnovu informacija u programima poslovanja JKP Gradska čistoća Beograd, veoma mali broj domaćinstava koristi ovu uslugu. U toku 2020. godine podeljeno je oko 11000 kesa, a u toku 2021. godine podeljeno je oko 7000 kesa.

SAKUPLJANJE I ODLAGANJE OPASANOG OTPADA

U Beogradu postoji organizovano sakupljanje sledećih vrsta otpada:

Stare baterije građani mogu da predaju u svim objektima DM drogerije, LIDL prodavnicama, i u pojedinim MAXI prodavnicama;
Stare akumulatore građani mogu da predaju u skoro svim auto servisima koji se bave prodajom/ zamenom akumulatora, kao i u pojedinim prodavnicama auto delova;
EE otpad građani mogu da predaju kompaniji E-reciklaža (potrebno je kontaktirati operatora putem sajta ili telefona i dogovoriti se oko preuzimanja. Preuzima se sav EE otpad, a građani zauzvrat dobijaju vaučer za kupovinu u Tehnomaniji, Univerexportu ili DIS prodavnicama u visini proporcionalnoj količini predatog otpada),
Farmaceutski otpad građani mogu da predaju u Lilly apotekama povremeno. Na osnovu informacija dobijenih terenskim istraživanjem Lilly prima stare lekove samo početkom meseca, zato što imaju veoma male kontejnere za odlaganje ove vrste otpada.
Udruženje proizvođača sredstava za zaštitu bilja u Srbiji, SECPA je ispred svojih članica: Adama SRB doo, BASF Srbija doo, Bayer doo, Belchim CP doo, Corteva Agriscience i Syngenta Agro doo, uspostavilo sistem zbrinjavanja ambalažnog otpada koji potiče od sredstava za zaštitu bilja članica Udruženja – SECPA EKO MODEL.
JKP Gradska čistoća svakog prvog vikenda u mesecu organizuje sakupljanje kabastog otpada iz domaćinstva, u koji spada i EE otpad.

Sektor deponovanja i reciklaže komunalnog otpada JKP Gradska čistoća je ostvario saradnju sa zdravstvenim javnim ustanovama koje se nalaze na teritoriji grada Beograda putem Ugovora o vanrednoj usluzi sakupljanja i transporta tretiranog medicinskog otpada i na osnovu toga vrši sakupljanje i transport tretiranog medicinskog otpada koji predaje na dalji tretman Javno-privatnom partneru „SUEZ GROUPE S.A.S“.